میزان رعایت موازین اخلاق در پژوهش در طرحنامه های تحقیقاتی

با توجه به توسعه و گسترش روزافزون پژوهش در علوم پزشکی و استفاده از آزمودنی های انسانی در طرح های تحقیقاتی، لزوم اجرای پژوهش براساس معیارها و اصول اخلاقی از اهمیت بالایی برخوردار شده است. در این مطالعه میزان پایبندی مجریان طرح های تحقیقاتی به شاخص­های اخلاق در پژوهش بر اساس مفاد بیانیه های معتبر ملی و بین المللی در طرحنامه­های تحقیقاتی مصوب دانشگاه علوم پزشکی ارومیه از سال 1382 تا 1387 مورد بررسی قرار گرفته است. این مطالعه به صورت توصیفی گذشته نگر برروی 324 طرحنامه ی تحقیقاتی مصوب انجام شد. اطلاعات از طریق چک لیست هایی که با استفاده از پرسش­نامه­های استاندارد کمیته ی اخلاق در پژوهش سازمان بهداشت جهانی (who/erc) و سایر مطالعات مرتبط تهیه شده بود استخراج و توسط نرم افزار spss مورد تجزیه و تحلیل آماری قرار گرفت. نتایج این بررسی نشان داد که به طور کلی در 277 طرح (5/85 درصد) و در 6/96 درصد کارآزمایی های بالینی، بخش ملاحظات اخلاقی در طرحنامه ها مورد توجه قرار گرفته و تکمیل شده بود. آزمودنی ها در 4/68 درصد موارد از شرکت در مطالعه آگاه می شدند و در 8/66 درصد موارد کسب رضایت آگاهانه پیش بینی شده بود که 9/50 درصد آن کتبی بود. اخذ رضایت آگاهانه در میان کارآزمایی های بالینی 80 درصد بود که 5/85 درصد آن ها به صورت کتبی بودند. از بین 60 کارآزمایی بالینی، 38 طرح (3/63 درصد) به کمیته ی اخلاق در پژوهش ارجاع و تأییدیه ی کمیته ی اخلاق داشتند. رعایت اصول اخلاق در پژوهش در این مطالعه نسبت به مطالعات مشابه پیشین مورد توجه و دقت بیش تری قرار گرفته است که به نظر می­رسد این امر ناشی از تأسیس و فعالیت کمیته های منطقه ای اخلاق از سال 82 به بعد باشد. اما برای نزدیک کردن این نتایج به استانداردهای موجود، برگزاری کارگاه­های آموزشی برای پژوهشگران و نظارت دقیق تر کمیته های اخلاق به ویژه در کارآزمایی های بالینی و مطالعات حیوانی سودمند خواهد بود.